Ο νέος Νόμος 4800/2021 που ψηφίστηκε στις 21-5-2021 και ήδη έχει τεθεί σε πλήρη εφαρμογή από τον Σεπτέμβριο και για τον οποίο είχε γίνει μεγάλος ντόρος για κάποιες τροποποιήσεις πριν καν τεθεί το νομοσχέδιο προς ψήφιση στην Βουλή, επέφερε σημαντικές αλλαγές στο Οικογενειακό Δίκαιο σχετικά με την Γονική Μέριμνα, την Επιμέλεια και την Επικοινωνία των γονέων με τα τέκνα τους.
Ο νομοθέτης προσδιόρισε για πρώτη φορά στον νόμο και συγκεκριμένα στο άρθρο 1511 ΑΚ τι θεωρείται σωστή άσκηση της Γονικής Μέριμνας, καθώς μέχρι σήμερα υπήρχε μόνο πρόβλεψη στο άρθρο 1510 ΑΚ για το τι αφορά γενικά η άσκηση της γονικής μέριμνας του κάθε γονέα.
Συγκεκριμένα το άρθρο 1511 ΑΚ διαμορφώθηκε ως εξής:
« 1.Κάθε απόφαση των γονέων σχετικά με την άσκηση της γονικής μέριμνας πρέπει να αποβλέπει στο βέλτιστοσυμφέρον του τέκνου.
2.Στο βέλτιστο συμφέρον του τέκνου, που εξυπηρετείται ιδίως από την ουσιαστική συμμετοχή και των δύο γονέων στην ανατροφή και φροντίδα του, καθώς επίσης και από την αποτροπή διάρρηξης των σχέσεών του με καθένα από αυτούς, πρέπει να αποβλέπει και η απόφαση του δικαστηρίου, όταν αποφασίζει σχετικά με την ανάθεση της γονικής μέριμνας ή με τον τρόπο άσκησής της. Η απόφαση του δικαστηρίου συνεκτιμά παραμέτρους, όπως την ικανότητα και πρόθεση καθενός εκ των γονέων να σεβαστεί τα δικαιώματα του άλλου, τη συμπεριφορά κάθε γονέα κατά το προηγούμενο χρονικό διάστημα και τη συμμόρφωσή του με τις νόμιμες υποχρεώσεις του, δικαστικές αποφάσεις, εισαγγελικές διατάξεις και προηγούμενες συμφωνίες που είχε συνάψει με τον άλλο γονέα και αφορούν το τέκνο».
Μέχρι σήμερα η κακή άσκηση της Γονικής Μέριμνας κρινόταν από το δικαστήριο για την κάθε μεμονωμένη περίπτωση, με βάση το κατά πόσο ο γονέας ανταποκρινόταν σωστά στην υποχρέωσή του για την επιμέλεια του τέκνου, τα θέματα που αφορούσαν την υγεία του, την εκπαίδευσή του, την διαχείριση της περιουσίας του και την εκπροσώπησή του σε κάθε υπόθεση ή δικαιοπραξία ή δίκη που το αφορούσε το, όπως ορίζει το άρθρο 1510 ΑΚ.
Η πιο σημαντική αλλαγή στα άρθρα 1510 ΑΚ και 1513 ΑΚ είναι ότι πλέον οι γονείς είτε διαμένουν μαζί είτε έχουν χωρίσει, ασκούν όχι μόνο από κοινού αλλά και εξίσου την Γονική Μέριμνα των τέκνων τους. Το «εξίσου» δεν ίσχυε παλαιότερα, ενώ σήμερα κρίθηκε με τον νέο Νόμο ότι έπρεπε να προστεθεί.
Επίσης το άρθρο 1513 ΑΚ έχει διαμορφωθεί ως εξής:
«Άρθρο 1513
Διαζύγιο ή ακύρωση του γάμου – διάσταση των συζύγων
Στις περιπτώσεις διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου ή λύσης ή ακύρωσης του συμφώνου συμβίωσης ή διακοπής της συμβίωσης των συζύγων ή των μερών του συμφώνου συμβίωσης και εφόσον ζουν και οι δύο γονείς, εξακολουθούν να ασκούν από κοινού και εξίσου τη γονική μέριμνα. Ο γονέας με τον οποίο διαμένει το τέκνο, επιχειρεί τις πράξεις που προβλέπονται στο πρώτο εδάφιο του άρθρου 1516, κατόπιν προηγούμενης ενημέρωσης του άλλου γονέα.»
Αυτό σημαίνει ότι ο γονέας με τον οποίο διαμένει το τέκνο, οφείλει πλέον να ενημερώνει τον άλλον γονέα και για τις καθημερινές και συνήθεις πράξεις επιμέλειας του τέκνου ή για την τρέχουσα διαχείριση της περιουσίας του ή ακόμα και για τις πράξεις που έχουν επείγοντα χαρακτήρα. Μέχρι σήμερα δεν ίσχυε τέτοια υποχρέωσή του γονέα αυτού και το μόνο που προβλεπόταν ήταν το δικαίωμα του άλλου γονέα που δεν διαμένει με το τέκνο ή που δεν έχει την γονική μέριμνα, να έχει το δικαίωμα να ζητάει πληροφορίες από τον άλλον γονέα για το πρόσωπο και την περιουσία του τέκνου.
Επιπλέον, τροποποιείται σημαντικά το άρθρο 1514 ΑΚ όπου προστίθενται νέες διατάξεις σχετικά με την από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας των συζύγων:
«Άρθρο 1514
Παρέκκλιση από την από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας
1.Κατά παρέκκλιση του άρθρου 1513, οι γονείς μπορούν με έγγραφο βεβαίας χρονολογίας να ρυθμίζουν διαφορετικά την κατανομή της γονικής μέριμνας, ιδίως να αναθέτουν την άσκησή της στον έναν από αυτούς, και να καθορίζουν τον τόπο κατοικίας του τέκνου τους, τον γονέα με τον οποίο θα διαμένει, καθώς και τον τρόπο επικοινωνίας του με τον άλλο γονέα. Το ανωτέρω έγγραφο ισχύει τουλάχιστον για δύο (2) έτη και παρατείνεται αυτοδικαίως, εκτός αν κάποιος από τους δύο γονείς δηλώσει εγγράφως στον άλλο γονέα, πριν τη λήξη του συμφωνημένου χρόνου, ότι δεν επιθυμεί την παράτασή του.
2.Αν δεν είναι δυνατή η από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας, εξαιτίας διαφωνίας των γονέων και ιδίως αν ο ένας γονέας αδιαφορεί ή δεν συμπράττει σε αυτήν ή δεν τηρεί την τυχόν υπάρχουσα συμφωνία για την άσκηση ή τον τρόπο άσκησης της γονικής μέριμνας ή αν η συμφωνία αυτή είναι αντίθετη προς το συμφέρον του τέκνου ή αν η γονική μέριμνα ασκείται αντίθετα προς το συμφέρον του τέκνου, καθένας από τους γονείς προσφεύγει σε διαμεσολάβηση, εξαιρουμένων των περιπτώσεων ενδοοικογενειακής βίας, όπως ο νόμος ορίζει. Αν διαφωνούν, αποφασίζει το δικαστήριο.
3.Το δικαστήριο μπορεί ανάλογα με την περίπτωση:
α) να κατανείμει την άσκηση της γονικής μέριμνας μεταξύ των γονέων, να εξειδικεύσει τον τρόπο άσκησής
της στα κατ’ ιδίαν θέματα ή να αναθέσει την άσκηση της γονικής μέριμνας στον ένα γονέα ή σε τρίτο,
β) να διατάξει πραγματογνωμοσύνη ή τη λήψη οποιουδήποτε άλλου πρόσφορου μέτρου,
γ) να διατάξει διαμεσολάβηση ή την επανάληψη διακοπείσας διαμεσολάβησης, ορίζοντας συγχρόνως τον διαμεσολαβητή.
Για τη λήψη της απόφασής του το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη τους έως τότε δεσμούς του τέκνου με τους γονείς και τους αδελφούς του, καθώς και τις τυχόν συμφωνίες που έκαναν οι γονείς του τέκνου για την άσκηση της γονικής μέριμνας.».
Πολύ καινοτόμα μεταρρύθμιση αποτελεί η πρόβλεψη του νόμου, για προσφυγή των γονέων στην Διαμεσολάβηση εκτός από τις περιπτώσεις της ενδοοικογενειακής βίας, σε περίπτωση αδυναμίας άσκησης από κοινού της γονικής μέριμνας, διαφωνίας των γονέων για την άσκησή της και ιδίως αν ο ένας γονέας αδιαφορεί, δεν ασχολείται και δεν τηρεί την συμφωνία που υπάρχει για την γονική μέριμνα ή αν με την συμφωνία αυτή βλάπτεται το συμφέρον του τέκνου ή ο ένας γονέας βλάπτει με τον τρόπο άσκησης της γονικής μέριμνας το συμφέρον του τέκνου. Αν δεν έλθουν σε συμφωνία οι γονείς μέσω της διαδικασίας της Διαμεσολάβησης, τότε προσφεύγουν στο Δικαστήριο για να λυθεί η διαφωνία τους.
Επομένως, η καινοτομία εδώ είναι η πρόβλεψη για υποχρεωτική αρχική προσφυγή στην Διαμεσολάβηση σε περίπτωση διαφωνίας των γονέων για την άσκηση της γονικής μέριμνας και δευτερευόντως η προσφυγή στα Δικαστήρια.
Τέλος, στο άρθρο 1532 ΑΚ που τροποποιείται με τον νέο νόμο, προστίθεται δεύτερο εδάφιο που ορίζει, έστω και ενδεικτικά σύμφωνα με τον Νόμο πλέον, τι θεωρείται Κακή Άσκηση της γονικής μέριμνας:
«Κακή άσκηση της γονικής μέριμνας συνιστούν ιδίως:
α. η υπαίτια μη συμμόρφωση προς αποφάσεις και διατάξεις δικαστικών και εισαγγελικών αρχών που αφορούν το τέκνο ή προς την υπάρχουσα συμφωνία των γονέων για την άσκηση της γονικής μέριμνας, β. η διατάραξη της συναισθηματικής σχέσης του τέκνου με τον άλλο γονέα και την οικογένειά του και η με κάθε τρόπο πρόκληση διάρρηξης των σχέσεων του τέκνου με αυτούς, γ. η υπαίτια παράβαση των όρων της συμφωνίας των γονέων ή της δικαστικής απόφασης για την επικοινωνία του τέκνου με τον γονέα με τον οποίο δεν διαμένει και η με κάθε άλλο τρόπο παρεμπόδιση της επικοινωνίας, δ. η κακή άσκηση και η υπαίτια παράλειψη της άσκησης του δικαιώματος επικοινωνίας από τον δικαιούχο γονέα, ε. η αδικαιολόγητη άρνηση του γονέα να καταβάλει τη διατροφή που επιδικάστηκε στο τέκνο από το δικαστήριο ή συμφωνήθηκε μεταξύ των γονέων, στ. η καταδίκη του γονέα, με οριστική δικαστική απόφαση, για ενδοοικογενειακή βία ή για εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας ή για εγκλήματα οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής.»
Πριν την ψήφιση και εφαρμογή του νέου νόμου, η κακή άσκηση της γονικής μέριμνας κρινόταν στα δικαστήρια και δεν υπήρχε συγκεκριμένη πρόβλεψη του νόμου έστω και ενδεικτικά, για το τι θεωρείται κακή άσκηση της γονικής μέριμνας, όπως ισχύει σήμερα με τον νέο νόμο που παραθέτει ενδεικτικά περιπτώσεις κακής άσκησης.
Η πρόβλεψη του άρθρου που αποτέλεσε σημείο μεγάλης αντιπαράθεσης πριν την ψήφιση του, είναι το εδ. στ΄ του άρθρου αυτού, καθώς ορίζει ότι κακή άσκηση της γονικής μέριμνας θεωρείται η καταδίκη του γονέα για ενδοοικογενειακή βία ή για εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας ή για εγκλήματα οικονομικής εκμετάλλευσης του τέκνου, μόνο κατόπιν οριστικής δικαστικής απόφασης και όχι για παράδειγμα με προσωρινή δικαστική απόφαση, όπως απαιτούσε να ισχύει αρκετά μεγάλο μέρος του νομικού κόσμου και όχι μόνο.
Οι προβληματισμοί είχαν να κάνουν σχετικά με το ότι η απονομή δικαιοσύνης στην Ελλάδα καθυστερεί δραματικά, ακόμα και αρκετά έτη για την έκδοση οριστικής δικαστικής απόφασης, με αποτέλεσμα ο κακοποιητής γονέας να μην χάνει το δικαίωμά του να συναντάει το τέκνο του και να μην υπάρχει εύκολα τρόπος αποφυγής της κακοποιητικής συμπεριφοράς και προστασίας του τέκνου από έναν τέτοιο γονέα, παρά μόνο με την έκδοση και εφαρμογή της οριστικής δικαστικής απόφασης, όταν και όποτε εκδοθεί.
Τα θέματα αυτά είναι από τα πιο σημαντικά για την ζωή και την καθημερινότητα κάθε ατόμου που είναι γονέας και έχει χωρίσει ή πρόκειται να χωρίσει με τον άλλον γονέα. Γι’ αυτό και προκειμένου να μπορέσει να ρυθμίσει ο κάθε γονέας, είτε ζει με το τέκνο του είτε όχι, την ζωή και την καθημερινότητα του τέκνου και την δική του με τρόπο αποτελεσματικό, απροβλημάτιστο, ήρεμο και βιώσιμο κατά το δυνατόν, πρέπει να είναι κατάλληλα ενημερωμένος και να κάνει όλες εκείνες τις απαραίτητες νομικές ενέργειες, που θα επιφέρουν τα επιθυμητά από αυτόν αποτελέσματα, άμεσα, γρήγορα και αποτελεσματικά.
Με βάση τον νέο νόμο, με την έναρξη της διάστασης, δεν συμφέρει η αδιαφορία και η καθυστέρηση, στην έστω και μέσω διαμεσολάβησης τακτοποίηση των θεμάτων των παιδιών, αφού πολλά απρόοπτα μπορούν να συμβούν και αυτά που κάποτε ήταν αυτονόητα, τώρα πλέον δεν ισχύουν.
ΚΑΡΔΑΚΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ-ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΡΙΑ
ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ 27-29 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
2310553112, 6942203576